Rots en Water:
Freek Ykema van het Gadaku Instituut ontwikkelde oorspronkelijk een fysieke training voor jongens, en later werd deze training ook voor meisjes ontwikkeld, gericht op zowel basisonderwijs als voortgezet onderwijs.
Op aanraden van een kennis besloot Geertje de training te volgen en was zij meteen zo enthousiast dat zij vond dat elke basisschool weerbaarheidstraining zou moeten aanbieden. Zo heeft zij zelf bijgedragen aan de invoering van het Rots en Water-programma voor de basisscholen in Roermond. Het is een effectief programma dat al meer dan 20 jaar binnen de scholen wordt gebruikt.
Rots en Water is een Nederlands programma dat inmiddels wereldwijd wordt aangeboden. Wat dit programma onderscheidt van andere programma’s is de meervoudige doelstelling en het bredere pedagogische perspectief. Binnen dit programma wordt weerbaarheidstraining gecombineerd met de ontwikkeling van positieve sociale vaardigheden. De elementen van weerbaarheid en solidariteit, symbolisch gepresenteerd door Rots en Water, worden in balans gepresenteerd en getraind.
Rots en Water maakt gebruik van een psychofysische didactiek, wat inhoudt, dat startend vanuit een fysieke invalshoek, mentale en sociale vaardigheden worden aangereikt en verworven. Actie (spel, spelen en simpele verdedigingsvormen) wordt afgewisseld met momenten van zelfreflectie en kringgesprekken.
Rots en Water heeft als doel het verbeteren van de zelfbeheersing, zelfreflectie, zelfvertrouwen en communicatieve en sociale vaardigheden.
Kiezel en Druppel:
Kiezel en druppel is een weerbaarheidsprogramma speciaal gemaakt voor kinderen van 5 t/m 8 jaar dus leerlingen van groep 2, 3 en 4. Kinderen gaan zich op die leeftijd meten met leeftijdsgenoten en soms krijgen ze dan het gevoel dat de mindere zijn of zelfs dat ze falen. Dit is de basis om faalangstig te worden. Ze verliezen het zelfvertrouwen en gaan zich slechter voelen. Als reactie hierop worden ze stiller of juist drukker en dan worden ze doelwit van de Pesters. Het is dus belangrijk dat ze weer in hun kracht komen te staan en aansluiting vinden bij leeftijdsgenoten; weer zelf vertrouwen kunnen uitstralen. Thema’s die aan bod komen zijn: houding, sterk staan, stem, trots zijn, eigenwaarde hebben, grenzen aan kunnen geven, aanval en verdediging, leren luisteren naar je intuïtie, leren samenwerken en leren vriendschappen op te bouwen.
Het VRIENDEN programma: een protocol tegen angst en depressie.
De Wereld Gezondheidsraad heeft “VRIENDEN” uitgeroepen als het enige preventieprogramma voor angst en depressie bij jongeren, waarvan de effectiviteit bewezen is. Het programma kan zowel klassikaal, als op indicatie bij (faal)angstige leerlingen én als therapeutische behandeling (zowel individueel als in groepsverband) toegepast worden.
Angststoornissen zijn de meest vaak voorkomende psychiatrische stoornissen op de kinderleeftijd (prevalentie: 10-20%). Als deze stoornissen niet behandeld worden, is de kans groot dat ze leiden tot een angststoornis of depressie op volwassen leeftijd. Uit onderzoek blijkt dat veel kinderen met angststoornissen, de geestelijke gezondheidszorg niet bereiken.
Dit zette prof. Paula Barrett van de Griffith Universiteit Australië ertoe aan om “VRIENDEN” (FRIENDS) te ontwikkelen. Dit is een protocollair programma op cognitief-gedragstherapeutische basis, gemaakt voor preventie én behandeling van angst- en depressieve klachten bij jongeren.
Meer dan 10 jaar internationaal onderzoek heeft de effectiviteit van het VRIENDEN programma bewezen. Honderden Australische scholen en wereldwijd ongeveer 100.000 kinderen en jongeren hebben aan het programma deelgenomen. Het programma wordt toegepast op scholen en instellingen in Australië, Nieuw-Zeeland, Canada, Amerika, Engeland, Duitsland, Zweden, Portugal. In universele preventie studies is het programma klassikaal uitgevoerd (gedurende gewone lesuren) door leerkrachten bij leerlingen van basisscholen én middelbare scholen.
In Nederland is tot nu vooral therapeutische behandelervaring met het programma opgedaan. Het programma is universeel toegepast op een basisschool en op indicatie bij faalangstige middelbare scholieren.
Inhoud van VRIENDEN programma
Het VRIENDEN programma versterkt de emotionele veerkracht en het zelfvertrouwen. Het geeft op speelse wijze uitleg over angstgevoelens. Belangrijk hierbij is dat angstgevoelens als normale emoties bestempeld worden. Elke letter van het woord VRIENDEN staat voor een vaardigheid die de kinderen/jongeren aangeleerd krijgen. Deze vaardigheden omvatten o.a.: herkennen van lichaamssignalen van angst, ontspannings- en ademhalingsoefeningen, gedachten uitdagen en het vervangen van negatieve gedachten door positieve gedachten, probleemoplossende vaardigheden, het aanpakken van angstgevoelens middels een stappenplan (angsthiërarchie) en het uitbreiden van sociale contacten. Voor middelbare scholieren zijn er oefeningen voor conflictoplossing, (sub)assertief reageren en het vergroten van zelfvertrouwen.
Het VRIENDEN programma kan individueel en in groepsverband toegepast worden. Het bevat een kinderversie (voor 8-12 jarigen) en een adolescentenversie (voor 12-16-jarigen). Beide versies bevatten ieder 10 sessies voor kinderen/jongeren, plus 2 vervolg-sessies. Er zijn ook 4 sessies waarin de ouders bij het programma betrokken kunnen worden. Het programma is zeer gebruikersvriendelijk en heeft een aantrekkelijke lay-out. Kinderen/jongeren en groepsleiders/ therapeuten werken er graag mee. De effecten zijn vaak goed.
Voor therapeutische behandeling van angststoornissen is VRIENDEN geïndiceerd bij: sociale fobie, gegeneraliseerde angststoornis, separatieangststoornis en specifieke fobie.
Literatuur:
VRIENDEN voor jongeren - handleiding voor groepsleiders. Barrett, Lowry-Webster & Turner, 2000. Nederlandse vertaling: Dr. Elisabeth Utens, en dr. Robert Ferdinand, als respectievelijk kinder- en jeugd psycholoog en kinderpsychiater verbonden aan de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het ErasmusMC-Sophia, Rotterdam, 2003.